Qiraat 12

SANAD (IJAZAH)

MUKADIMAH

Secara umum, persoalan sanad berkaitan secara langsung dengan ilmu Mustalahul Hadith, walau bagaimanapun, perlu diketahui bahawa keseluruhan ilmu-ilmu Islam sebenarnya terpelihara dengan adanya sistem sanad ini sama ada menyentuh persoalan Kaifiyyatut Tahammul. satu-satu ilmu itu mahupun persoalan peribadi-peribadi yang terlibat dalam satu-satu sanad. Kesemuanya adalah demi menjamin ketulenan dan keaslian serta memastikan kesenimbungan ilmu-ilmu warisan Islam agar terus dipelajari generasi demi generasi. Berkata Ibnu Sirrin : ,bermaksud : Sesungguhnya ilmu ini adalah amanah sebahagian daripada agama maka perhatikanlah daripada siapa kamu mengambilnya (mempelajarinya).

Takrif Sanad :

Daripada segi bahasa, sanad bermaksud iaitu yang diberi sandaran kepadanya. Manakala daripada segi istilah ia bermaksud salasilah peribadi-peribadi yang disebut (Ar-Rijal) menurut Ilmu Hadith dan Qurra' menurut ilmu Qiraat.

Kepentingan sanad :

Untuk memastikan kebenaran sesuatu perkara yang disampaikan. Dalam konteks ilmu Qiraat, sanad berfungsi untuk memastikan kebenaran dan ketepatan satu-satu bacaan sama ada ia bersumber benar-benar daripada Rasulullah SAW sepertimana yang diajar oleh Jibril as atau pun tidak. Maka bacaan-bacaan yang sanadnya bersambung sampai kepada Rasulullah SAW dikumpulkan dan dinamakan (qiraat sepuluh yang Mutawatir). Kalimah (Mutawatir)sendiri menjelaskan kepada kita tentang darjat sanad-sanad Qiraat Sepuluh itu yang mencapai darjat mutawatir sepertimana yang dita’rifkan oleh ulamak:

Maksudnya: sesuatu yang dipindahkan oleh satu-satu kumpulan dari kumpulan yang seperti mereka yang mustahil mereka itu berpakat untuk melakukan pendustaan dan ini berlaku daripada awal sanad hingga ke akhir sanad (iaitu Rasulullah SAW)
Sanad yang sahih juga menjadi salah satu rukun daripada rukun-rukun Al-Qiraat iaitu Al-Quran itu sendiri. Ini dijelaskan oleh Imam Ibnul Jazari dalam matannya yang dpt dibuat kesimpulannya iaitu :

Jumhur ulamak Qiraat berpendapat (sah isnad) disini tidak memadai dengan sahnya sanad bahkan hendaklah mencapai darjat mutawatir. Selain itu dua rukun yang lain ialah :

1. Mestilah bertepatan dengan Nahu Bahasa Arab walaupun dengan satu wajah dan;

2. Mestilah bertepatan dengan Resam Uthmani .

QIRAAT, RIWAYAT TURUQ DAN WUJUH

Tiga daripada istilah-istilah ini digunapakai oleh ulamak-ulamak Qiraat bagi merujuk satu-satu bacaan tertentu kepada sumber-sumber tertentu. Qiraat adalah istilah yang merujuk kepada imam-imam yang sepuluh itu. Riwayat pula adalah istilah yang merujuk kepada bacaan rawi ???? yang mengambil bacaan dari imam masing-masing. Manakala Turuq atau tariq merujuk kepada Qari yang mengambil bacaan mereka daripada para rawi dan seterusnya.
Contoh: Qiraat (Imam) A’sim ,(Riwayat) Hafs ,(Tariq)Amru b.As.Sabah (Tariq)Abi Jaafar . Manakala wujuh pula adalah bacaan bagi satu-satu qari, seperti pada Mad Aridh Lissukun terdapat 3 wajah bagi semua Qiraat iaitu 2, 4 dan 6 harakat Qasr, Tawasut dan Isyba' .

Orang yang layak memperolehi sanad:

Ialah mereka yang bertalaqqi sahaja, iaitu memperolehi bacaan secara berguru, dan guru tersebut juga bersanad, bukan membaca sendirian atau dengan kawan-kawan di rumah atau dimana-mana sahaja. Proses talaqqi dipersetujui oleh semua ulamak sebagai hanya satu-satu cara dalam memindahkan bacaan Al-Quran daripada seorang guru kepada muridnya. Talaqqi melibatkan interaksi dua hala iaitu (sami')dan (Mushafahah) iaitu murid mendengar bacaan guru dan murid mempendengarkan bacaannya kepada guru.

Ijazah:

Ijazah merupakan suatu pemberian daripada guru kepada muridnya yang berkelayakan sebagai taqrir bagi mengesahkan dan mengakui bahawa muridnya itu telah selesai dalam talaqqinya dan berjaya serta layak diberi ijazah. Samaada ia berbentuk kata-kata akuan daripada guru atau pun berbentuk sanad (salasilah guru sampai Rasulullah SAW) yang bertulis, maka ia dinamakan ijazah dan cukup untuk membuktikan seseorang itu layak dan mempunyai sanad. Ijazah tidak harus dibayar dengan sesuatu oleh murid kepada guru sebagai balasan, walau bagaimana pun, mengambil upah dalam mengajar Al-Quran harus mengikut jumhur selain Abu Hanifah.

Dalil jumhur :

Dalil Abu Hanifah & ulamak yang tidak mengharuskan :

Tidak menjadi syarat bagi sesorang guru itu memperolehi ijazah terlebih dahulu sebelum mengajar Al-Quran dengan syarat merasa dirinya berkelayakan. Walau bagaimanapun menjadi syarat bagi seseorang murid mengetahui kelayakan seseorang sebelum berguru dengannya. Demikian pendapat As-Suyuti.

Kesimpulannya, semua orang yang ingin memperolehi ilmu-ilmu agama khasnya Al-Quran mestilah bertalaqqi dengan para Sheikh yang budiman agar bersambung segala baccan kita dengan mereka hinggalah kepada Rasulullah SAW yang turut bertalaqqi dengan Jibril AS, dan begitulah jua sunnah para sahabat, tabiin dan seterusnya demi memelihara kesucian dan keagungan Islam dan ilmu-ilmunya. Berkata Abdullah bin Mubarak :

Maksudnya : Al-Isnad (sanad-sanad) itu adalah sebahagian daripada agama, kalau ia tiada, nescaya seiapa sahaja akan berkata apa sahaja yang dia suka.

SEKIAN

Disediakan oleh : Ustaz Ikmal Zaidi Hashim Al-Hafiz : ikmalzaidi@yahoo.com

Rujukan :

1-Tayyibatun Nasyri Al-Asyarah Ibnu Al-jazari

2-Al-hadi doktor Salim Muhsin

3-Al-ihktilaf baina Al-qiraat Lisyeikh Ahmad Al-Baili

4-Taqribu Nasyri ibnu Jazari

5-Taisir Mustalah Hadis :Doktor Mahmud At-Tahan

6-Al-itqan fi Ulumul Quran ,As-suyuti